İsrail'in İran'a saldırısı ekonomiyi nasıl tehdit edebiliyor?

Bu kriz, Türkiye ekonomisi için de önemli bir tehdit. Son yıllarda yenilenebilir enerjiye yatırımlar artsa da hala en büyük ithalat kalemi petrol ve doğalgaz. İthalatın yaklaşık dörtte birini bu iki ürün oluşturuyor. Bu iki kalemde her yıl 70 milyar dolara yakın ithalat yapılıyor.

Rusya-Ukrayna savaşının başladığı 2022 yılında enerji fiyatları sert artmıştı. Bu da ithalat faturasını 100 milyar dolara yaklaştırmıştı. Yani o savaş, Türkiye'nin enerji ithalat faturasını 30 milyar dolar kabarttı.

Fatura kabarınca da cari açık yükseliyor. O da cari açığın yüksek olması döviz kurunda baskıya neden oluyor. Döviz kurundaki artışlar da enflasyonu yükseltebiliyor. Üstelik bu uzun vadeli yansıması. Kısa vadede akaryakıt fiyatları da hızlı artabilir. Türkiye'de akaryakıt fiyatı İtalya'nın Cenova kentinde bulunan akaryakıt borsasındaki fiyatlara göre belirleniyor. Petrol fiyatındaki artış ya da düşüş fiyat üzerinde belirleyici oluyor. Akaryakıt fiyatındaki artışlar, taşımacılıktan tarıma pek çok alanda fiyatlara hızlıca yansıyor. Benzin fiyatına bugün 1 lira 47 kuruş zam gelmişti. Çünkü petrol fiyatı halihazırda zaten artıyordu. İsrail'in saldırısı sonrası 1 lira 70 kuruşluk bir zam daha bekleniyor.

TÜRKİYE'NİN ENERJİ İTHALATI
Milyar dolar
2022      97,1
2023      69,1
2024      65,6

Merkez Bankası, yılın ikinci Enflasyon Raporu'nda küresel emtia fiyatlarındaki düşük seyre dikkat çekmişti. Bu, enflasyon üzerinde artı bir etki olarak görülüyordu. Banka fiyat tahminini de düşürmüştü. Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek de, hafta başında verdiği bir röportajda enflasyon üzerinde düşürücü etkisi olan üç başlıktan birinin düşük emtia fiyatları olduğunu söylemişti. Son yaşananlar bu beklentiyi terse çevirebilir.

Burada altına da bir parantez açmak gerekiyor. Türkiye'nin dış ticaret açığı vermesinin bir nedeni enerji ise diğer nedeni de altın. Her yıl 100 bin tondan fazla altın ithalatı gerçekleştiriliyor. Fiyat yükseldikçe ithalatın maliyeti de artıyor.

PETROL FİYATI TAHMİNİ MERKEZ BANKASI 

2026   60,6

Petrol ve altındaki fiyat yükselişi, enflasyon üzerinde büyük bir artış riski oluştursa da şimdilik korkutucu bir senaryo yok. Eğer İsrail ile İran arasındaki sorun büyümezse fiyatların tekrar önceki seviyelere çekileceği düşünülüyor. Buradaki asıl sorun, bölgesel bir savaşın başlama ihtimali. Eğer İran Hürmüz Boğazı'nı kapatırsa petrolün 100 doların üzerine çıkabileceği dile getiriliyor. Dünya'da her gün 20 milyon varile yakın petrol bu boğazdan taşınıyor. Deniz yoluyla taşınan petrolün neredeyse üçte birine denk geliyor.

Hürmüz Boğazı şu zamana kadar hiç kapanmadı. Ancak 2011 ve 2012 yıllarında kapanma ihtimali doğdu. Bu da fiyatları 120 dolarlara kadar çıkarmıştı. Gerilim düştüğünde 30 dolarlık bir düşüş yaşanmıştı.